بی گمان ، کسانی که در وادی پیشرفت های گوناگون ، گام های بلند برداشته اند ، هرگز با کتابخوانی بیگانه نبوده اند ، بلکه مطالعه را عنصری اصلی و ضروری دانسته اند ، چراکه کتاب از عناصر فرهنگی و ابزاری مناسب برای تغییر دادن فرهنگ است و عناصر جدید فرهنگی را به افراد جامعه منتقل می کند و ضمن حفاظت از فرهنگ متعالی ، آن را بدون تغییروتحریفی در اختیار آیندگان قرار می دهد . بدین ترتیب روشن است که فرهنگ مطالعه و کتاب خوانی نه تنها از مؤلفه ها و ارکان اصلی فرهنگ به حساب می آید ، بلکه خود نیز سبب تکامل و توسعه فرهنگی می شود.
کتابخوانی ، راهی برای دستیابی به دانایی و توانایی است که به آدمی در فهم و درک درست ، یاری می رساند و کلیدگذر از محدودیت ها و ورود به دنیای گسترده و ژرف است . از همین رو ، مطالعه پنجره ای به سوی اندیشه ها ، تجربه ها و اندوخته هاست.
مطالعه و خواندن همیشگی و مادام العمر اساس فرهنگ کتاب خوانی است . درحقیقت ، فرهنگ کتاب خوانی حرکتی فراتر از یک مهارت عادی است و متضمن فهنگی است که حاوی سوادی گسترده است.
یکی از شاخص های توسعه یافتگی در کشورهای جهان ، بالا بودن میزان مطالعه و کتابخوانی است . چنانکه در جوامع توسعه یافته ، کتابخوانی سرانه بالایی را به خود اختصاص می دهد و در جوامع توسعه نیافته یا در حال گذر به سبب بالا بودن نرخ بی سوادی از یک سو و مطالعه نکردن باسوادان از سوی دیگر ، سرانه کتابخوانی در این کشورها ، رقم پایینی دارد.
« سرانه مطالعه در ایران »
در ایران که از کشورهای درحال توسعه است ، باوجود افزایش شمار باسوادان ، متأسفانه فرهنگ کتابخوانی و سرانه مطالعه جایگاه مناسبی ندارد که این مهم به مثابه یکی از عوامل توسعه نیازمند ریشه یابی و ترویج نسخه ای برای این مشکل است .
مطالعه و کتابخوانی ، کسب دانش و علم روز ، بنای آغازین زمینه ساز توسعه و پیشرفت همه جانبه کشور و راه یابی ورورد به دنیای مملو از سعادت ، خردورزی و آگاهی انسانها است.
عوامل متعددی در پایین بودن سرانه مطالعه در ایران نقش دارند که مهمترین عامل ، عدم احساس نیاز به مطالعه از سوی قشر مختلف جامعه است.
گرانی و دغدغه معاش از دیگر عوامل ، کاهش توجه به کتاب و کتابخوانی است. درواقع در کشورهای توسعه نیافته ، مشغولیت های ذهنی و زندگی های بسیار سخت باعث شده تا مردم این کشورها مدام در حال تلاش برای رسیدن به یک زندگی با متوسط امکانات باشند. اما واقعیت این است که با وجود تمام مشکلات اقتصادی ، اگر برنامه ریزی درست داشته باشیم به راحتی می توانیم هم کتاب تهیه کنیم و هم وقت مطالعه آن را ایجاد کنیم .
همچنین امروزه گسترش فضای مجازی و رسانه های دیجیتال همانطور که در متن های بالا اشاره شد فضای مساعدی برای نشر اطلاعات به شمار می رود و کاربران این فضای نوین باید با برخورداری از سواد اطلاعاتی با عمق نگری در محتوای آن در تسهیل انتشار و مطالعه کتب به صورت مجازی اقدام کرده و توسعه فرهنگی جامعه را پیش برند و فرصت بهره مندی از ظرفیت فضای مجازی نباید موجب کاهش میزان مطالعه کتاب شود ، بلکه باید تسهیل دسترسی به متون کتاب شود .
« تأثیرات کتابخوانی »
از مهم ترین تأثیرات فرهنگ کتابخوانی بر فرهنگ جامعه باید گفت که ، در یک جامعه که افراد آن اهل مطالعه هستند ، مردم و مسئولین به تفاوت اندیشه اعتقاد دارند ، به ساختار ، رویه ، قانون آیین نامه اعتقاد دارند .
حقوق شهروندی را رعایت می کنند ، مردم حق داشتن تشکل و سؤال کردن دارند.
در همین راستا صاحبان اندیشه معتقدند که ، ملت هایی که فرهنگ مطالعه و کتابخوانی در بین آنان رواج بیشتری داشته توانسته اند فرهنگی به مراتب ماندگارتر و پویاتر از خود بر جای بگذارند و میراث فرهنگی و هویتی ، دستاوردهای عالمان و فرهیختگان خود را به نسل های بعد انتقال دهند. در این مسیر برنامه ریزی صحیح فرهنگی علاوه بر حفظ هویت ملی و قومی عاملی است که منجربه خودشناسی و ایستادگی در مقابل هجوم فرهنگ های دیگر می شود و به حفظ فرهنگ خودی می انجامد.
نکته مهمتر در اینجا این پارادایم است که ، آیا هزینه عدم فرهنگ کتابخوانی و مطالعه در یک جامعه و تأثیر پذیرفتن از سایر فرهنگها بیشتر است یا جامعه ای که این فرهنگ را به عنوان مسیری برای پیشرفت انتخاب می کند ؟
جواب این مسئله روشن است بدون شک جامعه ای که در آن فضای مطالعه ،پژوهش و تحقیق به شکل مطلوب و بدون موانع فراهم باشد کمتر از القائات فرهنگ های بیگانه تأثیر می پذیرد.در تمامی عرصه ها وقتی دولت و متولیان فرهنگ عمومی ، زمینه را در این حوزه فراهم کنند افراد جامعه به ویژه نسل های جوان و پرسشگر که به دنبال دانستن اند برای رفع این نیاز،جهان بینی و تمایلات فکری شان به صورت مطلق و یک سویه به بهره مندی صرف از محصولات و تولیدات فرهنگی بیگانه کشیده نخواهد شد و نکته مهمتر ، آنجایی که نیاز به تبدل فرهنگی احساس شود ، اولویت بر حفظ و ارتقاء فرهنگ بومی و تبادل فرهنگی خواهد بود و این امر مهم ، تنها با انعطاف و تدبیر و مدیریت ، ممکن خواهدشد.
« ترویج مطالعه »
ترویج مطالعه موضوعی چندوجهی است و شامل سطوح خردوکلان است . برای اینکه سرانه مطالعه افزایش یابد ، این کار باید از نظر مردم به عنوان یک فعالیت ضروری شناخته شود. تا زمانی که مردم مطالعه را فعالیتی زائد و بی فایده بدانند سرانه مطالعه همچنان پایین خواهد بود. معضل مطالعه در کشور مانند بسیاری دیگر از مشکلات فرهنگی ، یک مسئله تک بعدی نبوده و عوامل بسیاری در به وجود آمدنش صاحب نقش اند. برای حل این مشکل ابتدا باید این عوامل و نقش آنها را شناسایی کرد.
می توان گفت که زیربنای فکری و عقیدتی ، نوع جهان بینی فرد ، بلوغ فکری و عقلی جامعه ، اعتقاد به توانایی حاصل از دانایی ، خوش بینی به آینده ، اعتقاد به طلب دانش با وجود سختی ، عدم باور به ارزش کتاب و مطالعه ، کمبود الگوهای فرهنگی ، نبود الگوی مطالعه برای کودکان ، عدم عادت به مطالعه به خصوص از دوران کودکی ، وضعیت بد اقتصادی و گرانی کتاب ، موانع فردی که می تواند روحی یا جسمی باشد ، درست نبودن شکه توزیع آثار تولید شده ، سطح کیفی آثار چاپی و موارد دیگر از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر فرهنگ مطالعه در یک جامعه هستند.
نتیجه گیری :
گسترش فرهنگ کتابخوانی در هر جامعه ، نمودی از احترام و ارجی است که آن جامعه برای کتاب و کتابخوانی و حتی بالاتر از آن برای اقشار و گروه های تحصیل کرده و مولدان و استفاده کنندگان از کتاب قائل است. توسعه کتاب و کتابخانه در هر جامعه ، اقدامی است که در جهت ارج نهادن بر اهتمام کسانی که مبادرت به تولید کتاب می نمایند.
پیاده سازی فرهنگ مطالعه و کتابخوانی و جاافتادن آن در بین مردم مانند سایر کارهای روزانه ای که انجام می دهند ، چراغ روشنی است در مسیر سخت و طولانی توسعه .
به امید چنین تلاشی…
سمیه مهدوی کارشناسی مهندسی فضای سبز
ثبت دیدگاه